Blauwe oogkleur is zeldzaam: oogkleur blauw

Cameron Diaz met blauwe ogen

Mensen met blauwe ogen hebben iets bijzonders. De blauwe oogkleur is wereldwijd gezien een zeer unieke oogkleur en komt bij ongeveer 4% van de wereldbevolking voor. De blauwe kijkers komen met name in het noorden van Europa voor (Scandinavië). Hoe ontstaan blauwe ogen en welke genen zijn daar bij betrokken? Om welke pigment gaat het en hoe krijg je blauwe ogen? Krijgt mijn baby ook blauwe ogen?

Zeldzame blauwe ogen

In Nederland valt het natuurlijk helemaal niet op dat blauwe ogen bijzonder en uniek zijn. Bijna iedereen die je op straat tegenkomt zal blauwe ogen hebben. In Nederland heeft ongeveer 75% blauwe ogen. In het noorden van Nederland (Groningen en Friesland) ligt dat percentage nog iets hoger. In het zuiden van Nederland (Limburg en Noord-Brabant) iets lager. De overige 25% heeft groene, grijze en bruine ogen. Als je verder kijkt dan Nederland komen blauwe ogen steeds minder vaak voor. Hoe kan dat?

Recessieve blauwe ogen

Als we het hebben over oogkleur komen we natuurlijk heel snel bij genen en pigment. Genen zijn belangrijk want ze bepalen of iets wel of niet tot uitdrukking komt. Blauwe ogen zijn recessief. Dit betekent dat de expressie van het gen in veel gevallen niet direct zichtbaar is. Dominante genen (bijvoorbeeld die voor bruine ogen) zijn veelal wel zichtbaar in het fenotype (dat wat je ziet aan de buitenkant). Een persoon met bruine ogen kan wel genen bij zich dragen die blauwe ogen kunnen veroorzaken, echter zijn deze onderdrukt door de dominante genen die bruine ogen veroorzaken. 

Blauwe ogen in de wereld

Buiten Europa wordt het al snel zoeken naar een speld in een hooiberg. Het begint eigenlijk al een beetje in het zuiden van Europa. In landen als Spanje en Italië leven percentueel gezien veel minder mensen met blauwe ogen. In die landen vind je vooral mensen met bruine ogen. Bruin kan sterk verschillen. Sommige mensen hebben lichtbruine ogen, andere juist heel donkere tot bijna zwarte ogen. In Azië en Afrika is de blauwe oogkleur praktisch niet aanwezig. 

Blauwe ogen en de Verenigde Staten

Niall Horan met blauwe ogen

Blauwe ogen kwamen tientallen jaren geleden vaker voor in de Verenigde Staten dan nu het geval is. Ongeveer 1 op de 3 had blauwe ogen. Tegenwoordig is dat gedaald naar 1 op de 6. De meeste mensen in Amerika hebben nu bruine ogen. Dit heeft onder andere te maken met immigratie. De meeste immigranten uit bijvoorbeeld Mexico en Azië hebben namelijk bruine ogen. 

Genen en blauwe ogen

Mensen met blauwe ogen hebben zeer weinig eumelanine in het oog. Het pigment zorgt voor de kleur die je ziet bij mensen met bruine ogen. Als er extreem weinig pigment in het oog aanwezig is wordt de oogkleur blauw. Dit lijkt natuurlijk zo doordat lichtgolven in het oog op een bepaalde manier weerkaatst worden. Als je in een oog zou kijken zie je niet dat een oog blauw van binnen is. Het heeft alles te maken met de reflectie van licht. Sommige ogen kunnen daarom ook blauwer (feller) lijken als er bijvoorbeeld meer licht op wordt geschenen. 

Donkerblauw of lichtblauwe ogen?

Als we naar oogkleur kijken zien we dat er zowel lichtblauwe als donkerblauwe ogen zijn. Beide zijn natuurlijk blauw maar de één lijkt feller en helderder dan de andere. Dit heeft te maken met de plek van het pigment. Pigment dat oogkleur veroorzaakt ligt namelijk op een bepaalde plek in het oog. De plek, concentratie en dichtheid bepalen hoe het licht dat van buiten binnenkomt wordt gebogen.

Baby's en blauwe ogen

De meeste baby's hebben eerst blauwe ogen als ze geboren worden. Bij de meeste baby's in Nederland blijft die blauwe oogkleur ook bestaan.

Meer weten over de oogkleur bij baby's? Wat wordt de oogkleur van mijn baby?

Er zijn ook baby's die eerst worden geboren met blauwe ogen maar al snel bruine ogen krijgen. Meestal gebeurt dit binnen het eerste levensjaar. Baby's worden geboren met blauwe ogen omdat het pigment dat in het oog zit nog niet goed is gevormd. Dit gebeurt meestal later en dus na de geboorte. Als de genen die bruine ogen veroorzaken niet aanwezig zijn blijven de ogen dus blauw. Als er genen aanwezig zijn voor de aanmaak van feomelanine (ander soort pigment) worden de ogen groen.